'Wat een vondst!
Archeologische ontdekkingen in Midden-Delfland'
6 november 2010. De Historische Vereniging Oud-Schipluiden
vierde haar 40-jarig bestaan met een symposium in de voormalige
kerk van Op Hodenpijl. Grote belangstelling was er voor de zes
lezingen en drie intermezzo's. Minister Marja van Bijsterveldt,
minister van OCW en inwoonster van Schipluiden, bezocht aan het
eind van de middag het symposium. Aansluitend aan haar betrokken
toespraak lanceerde zij officieel twee websites, van de
Historische Vereniging Oud-Schipluiden en van Museum het
Tramstation. Het idee voor een symposium als
verjaardagscadeau leefde al geruime tijd binnen de Historische
Vereniging Oud-Schipluiden. In vrij korte tijd werd het
programma vastgesteld met een aantal gerenommeerde
wetenschappers en sprekers die gespecialiseerd zijn in
verschillende tijdperken en onderzoek gedaan hebben in
Midden-Delfland. Voortvarend begon een klein team aan de
voorbereiding van het symposium. Als locatie werd gekozen Op
Hodenpijl, een bijzondere cultuurhistorisch plaats. De lichte
vrees over een te gering aantal bezoekers bleek al snel
ongegrond. Een aanmeldingenstop was nodig om het aantal
bezoekers tot 185 te beperken.
Al ruim voor aanvang van het symposium stroomde het publiek
de Herdershof van Op Hodenpijl binnen. Voor iedereen was er een
tasje met informatie, die aandachtig werd bekeken. Bij een kopje
koffie met koek werden herinneringen opgehaald. Stipt op tijd
begon het ochtendprogramma. Programma
| Voorzitter Jacques Moerman memoreerde in zijn
openingstoespraak het 40-jarig bestaan van de vereniging
en het belang van haar activiteiten voor het historisch
besef in Schipluiden en Midden-Delfland. Burgemeester
Rodenburg feliciteerde de voorzitter en de Historische
Vereniging Oud-Schipluiden met het jubileum. Hij
onderstreepte het belang van de archeologie en
refereerde aan de gedetailleerde Archeologische
Waardekaart van Midden-Delfland, die onlangs is
opgesteld. Uiteraard kwamen ook de cultuurhistorie en
Citta Slow ook aan de orde. |
 |
Van
terp tot beleidskaart. Archeologen werken in Midden-Delfland
Drs. Hans Koot, gemeentearcheoloog van Rijswijk, schetste in
de eerste lezing de ontwikkeling van de archeologie, en in het
bijzonder die van Midden-Delfland en omgeving. Hij ging kort in
op enkele grote opgravingen, zoals die van kasteel Keenenburg in
Schipluiden, het A4-tracé en de Harnaspolder. Op de laatste
plaats is bewoning uit het Neolithicum aangetroffen en staat nu
de AWZI (afvalwaterzuiveringsinstallatie). Hij beschreef de
start van de vereniging als Historische Werkgroep
Oud-Schipluiden in 1970 (in 1979 omgezet tot vereniging) en haar
activiteiten bij o.a. archiefonderzoek en assistentie bij
archeologisch onderzoek. In deze 40 jaar is er een schat aan
informatie bekend geworden. Schipluiden-Harnaschpolder, 3600
v. Chr. De oudste bewoning van het kustgebied
Prof.dr. L.P. Louwe Kooijmans beschreef op beeldende wijze
hoe bewoning in het Neolithicum mogelijk geweest is. Opgravingen
in de Harnaschpolder, Wateringen en Ypenburg hebben veel
vondstmateriaal opgeleverd, waaruit afgeleid kon worden hoe
mensen leefden. Uit paalsporen kon worden afgelezen hoe hun
woningen er wellicht uit hebben gezien en hoeveel families er
gewoond hebben. Ook het gebruikte voedsel kon nauwkeurig worden
vastgesteld: in Schipluiden (Harnaschpolder) werden vrijwel
alleen landdieren, en vooral rund, genuttigd. De mensen waren
meester in de handvaardigheid, hetgeen blijkt uit de vondst van
een aantal prachtig vervaardigde houten roeispanen. Het
gereedschap van toen bestond uit stenen beitels. 
IJzertijd,
wonen op veen
Drs. Tim de Ridder, Stadsarcheoloog van Vlaardingen, vertelde
over verschillende opgravingen in Vlaardingen, en vooral
over de opgraving bij de Vergulde Hand nabij de Maasdijk. Hier
zijn sporen van nederzettingen uit diverse perioden van de
Bronstijd (1600-250 v. Chr.) aangetroffen. DNA onderzoek gaf een
bewijs voor de tot nu toe bekende oudste bewoning. Spectaculair
was de vondst van een grotendeels intact zijnde houten kano.
Deze is in zijn geheel uitgegraven en wordt geconserveerd. Tim
gaf ook een indruk wat de mensen in die tijd als voedsel hebben
gebruikt: vooral rund, verder schaap/geit en varken. Romeinse
tijd, Cananefaten en Romeinen
Dr. Heleen van Londen, Amsterdams Archeologisch Centrum,
begon met een overzicht van belangrijke opgravingen in en om het
Midden-Delfland gebied: Schiedam Kethel (1973), Rijswijk 'De
Bult' (1978), Midden-Delfland (1990-1999), Wateringse Veld
(1997), Vlaardingen (1999), Harnaschpolder (2001-2004) en Forum
Hadriani (2006-2009). Haar lezing ging vooral over de door haar
waargenomen verkaveling en de ontwikkeling van nederzettingen.
Zij onderscheidt drie fasen in de verkaveling tijdens de
Romeinse tijd. Sloten waren (en zijn nog steeds) essentieel voor
het waterbeheer in het gebied. De eerste twee fasen van de
verkaveling ontstond vooral lokaal. De derde fase van de
landinrichting valt samen met de bloeitijd van Forum Hadriani en
onder invloed van de Romeinen. Haar theorie is dat de Gulden
Snede is gebruikt bij het uitzetten van de percelen. Met een
speciale passer demonstreerde zij dit overtuigend. Middeleeuwen,
heren en boeren
Drs. Epko Bult, Universiteit Leiden, behandelde de
Middeleeuwen in vier hoofdthema's: landschap, ontginning,
organisatie en beheersing. In het begin was het gebied van het
Hoogheemraadschap van Delfland nauwelijks beschermd tegen
indringend rivier- en zeewater. Toch werd er wel gewoond in het
gebied. Onlangs kon een tiende-eeuwse bewoning worden
vastgesteld in de Kerkpolder, op de plaats waar binnenkort het
nieuwe gemeentehuis van Midden-Delfland gaat verrijzen.
 |
Overstromingen in ca. 1135 hebben een groot deel van
Midden-Delfland gebied bedekt met het Duinkerken IIIa
dek. Vanaf die tijd is men op meer systematische manier
het land gaan beschermen tegen Maas en zee en de eerste
Maasdijk werd aangelegd. Ook werden andere waterkerende
dijken in het gebied opgeworpen, zoals de Voddijk,
Tanthofkade. Een systematische herontginning van de
polders volgde, waarbij valt waar te nemen dat de
hoofdsloten op een vaste afstand van elkaar werden
aangelegd (dit is ook nu nog in het landschap te zien).
Deze herontginning werd georganiseerd vanuit de
grafelijke hoven. |
| De lokale adel ging ook bouwen en wonen
in het gebied en zo ontstonden o.a. het Huis ten Dorp,
kasteel Hodenpijl en kasteel Keenenburg. Epko eindigde
zijn lezing met enkele resultaten en afbeeldingen van de
opgraving van het kasteel Keenenburg in Schipluiden. |
De kaarten van Jan Jansz. Potter, als leidraad voor
archeologisch onderzoek in Midden-Delfland
Drs. Jacques Moerman, historicus, heeft in zijn onderzoek
geprobeerd de persoon achter landmeter Jan Jansz. Potter
(153?-159?) beter te leren kennen. Potter maakte niet zomaar
kaarten: elke kaart werd weer een juweeltje met uitzonderlijk
veel detail in kleur en allemaal handwerk. De kaarten werden in
opdracht gemaakt voor diverse grond bezittende instanties.
Hoeveel kaarten Potter gemaakt heeft is onduidelijk. Bekend zijn
o.a. de kaartboeken voor waterschappen Delfland, Schieland,
Rijnland, stadsbesturen Delft, Rotterdam en Gouda, enkele
kloosters en de Duitse Orde. Naast de weilanden met hun sloten
en wegen tekende hij veel extra details, zoals nauwkeurige
boerderijplattegronden, hooibergen, windassen, verlaten en zelfs
een galg. Ook oorlogssporen zoals verbrande gebouwen liet hij
zien. Jacques liet met veel voorbeelden zien hoe bijzonder
Potter's kaarten zijn en hoeveel van zijn getekende details nog
in het huidige landschap zijn waar te nemen.
Intermezzo's
In een drietal korte intermezzo's, verspreid over de dag,
vertelden Tineke van Gils (keramist), Rina Groot (beelden
kunstenaar) en Henk Groenendaal (fotograaf) over de inspiratie
die zij bij hun werk op doen in het landschap van het
Midden-Delfland gebied.
| Tineke
van Gils is international bekend als keramist; haar
atelier en werkruimte bevinden zich slechts enkele
honderden meters verwijderd van Op Hodenpijl. Eerder dit
jaar bracht zij op uitnodiging een bezoek aan China om
daar theepotten te vervaardigen en hield zij een
solo-expositie in Shanghai. Als ingrediënt voor het
glazuur voor haar aardewerk gebruikt Tineke o.a. de as
van eigen snoeihout. Hiermee krijgt het aardewerk een
kenmerkende kleur. Toekomstige archeologen die scherven
van haar werk gaan vinden, zullen zo op het spoor van
Midden-Delfland worden gezet. Bij een uitstalling kon
men nader kennis maken met het werk van Tineke. |
|
| Rina
Groot is beeldend kunstenaar en is al vele jaren
gefascineerd door het landschap van Midden-Delfland. Zij
vertoonde een filmisch panorama van een reeks langs
elkaar schuivende foto's van een van de mooiste plekken
van Midden-Delfland: de Vlaardingervaart bij de
Zouteveense Polder. Met een viertal opgestelde
schilderijen toonde zij hoe het landschap en vooral ook
de luchten door haar werden vastgelegd op doek. Rina
heeft haar atelier en werkruimte midden in Schipluiden,
in een historisch pand. Daar geeft ze ook cursussen en
workshops. |
|
| Henk
Groenendaal vindt zijn inspiratie vooral tijdens
wandelingen en fietstochten door het gebied. Veel foto's
zijn ontstaan tijdens deze tochten. De kleuren en
patronen van het landschap vindt hij bijzonder
fascinerend. Zijn speciale interesse gaat uit naar het
afwisselende cultuurlandschap, de dorpen, de natuur en
de cultuurhistorie en alles wat met water en waterbeheer
te maken heeft. In de afgelopen paar jaar heeft hij zich
toegelegd op het maken van 360 graden panorama's
(cilindrisch en bol) in het Midden-Delfland gebied; een
groot aantal daarvan staat op internet. In de pauze werd
een verfilming van een aantal van deze panorama's
getoond als virtuele wandeling. Ook de vertoonde video
met het lied 'Polderland' van Nico van Paassen,
uitgevoerd door de Maxima's, bevat een aantal van zijn
panorama's. |
|
Twee Nieuwe websites
| Minister Marja van Bijsterveldt, minister van OCW, was
(in de tijd als staatssecretaris) uitgenodigd om twee
nieuwe websites te lanceren. In haar toespraak
feliciteerde zij de Historische Vereniging
Oud-Schipluiden en haar voorzitter, ook 40 jaar, Jacques
Moerman met beide jubilea. Zij prees de vereniging en
leden voor hun inzet om onze geschiedenis in regio te
bewaren voor de toekomst. De lancering van de nieuwe
website van de Historische
Vereniging Oud Schipluiden bestond uit het zoeken en
vinden van de lesbrief van Poot. Tegelijkertijd werd ook
de website van Museum
het Tramstation officieel ten doop gehouden.
Zie ook bericht op de website
van Oud-Schipluiden (met foto's).
|
 |
|
